Art “into-the-box”

Als we nadenken over mensen die creativiteit als beroep hebben en die niet gehinderd worden door regels, begrenzingen en kaders, dan komen we al snel uit op kunstenaars. Ze beginnen met niets en, behalve als ze werken voor een opdrachtgever met specifieke eisen, kunnen al hun creativiteit en vakmanschap inzetten zonder in één of ander soort van “box” te moeten passen. Tenminste… zo lijkt het op het eerste gezicht.

Feit is dat kunstenaars heel vaak hun eigen “box” creëren en dan binnen die “box” creatief worden. Het begint al met de keuze van de uitingsvorm : wordt het een schilderij, beeldhouwwerk of mozaïek. En vervolgens de keuze voor het materiaal, de stijl, de kleurstelling. Allemaal heel logisch en voor de hand liggend en ik hoor u al denken “als dat de box is waar we het over hebben, dan weet ik er ook nog wel een paar”. Maar ik wil u in dit stukje vooral kennis laten maken met een aantal kunstenaars die heel expliciet werken met strikte, zichzelf opgelegde grenzen.

Een mooi voorbeeld zijn de “Newspaper Blackout Poems” van Austin Kleon die ontstaan door woorden in een krantenartikel onleesbaar te maken; dat wat overblijft is het gedicht. Naast het feit dat hij gebonden is aan de tekst die iemand anders heeft geschreven, legt hij zichzelf ook nog de eis op dat het uiteindelijke gedicht dat overblijft, iets moet zeggen over de oorspronkelijke tekst of die moet parodiëren. Deze beperkingen zijn voor hem een uitdaging waarin hij zijn creativiteit tot volle tot zijn recht kan laten komen.Austin-Kleon-spotlight

Michael Johansson gaat voor zijn composities op zoek naar lege of ongebruikte ruimte in een stedelijke omgeving en vult deze met zijn kunstwerken. De omgeving is dus heel bepalend voor wat hij kan maken en voor het uiteindelijke resultaat.

Art Johanson

Maar we kunnen ook dichter bij huis blijven. Wat dacht u van Mondriaan : zwarte lijnen, simpele geometrische vormen en alleen gebruik maken van basiskleuren. Of Christo : neem een bestaand gebouw of object en pak het in. Of pointillisten als Geoges Seurat : ze gebruiken voor hun schilderijen enkel stippen die ongemengd op het doek worden geplaatst. Ze bewijzen het gelijk van Leonardo da Vinci die zei “Art lives from constraints and dies from freedom”

Art mondr1939

In onderstaand filmpje nog een ander mooi voorbeeld van een kunstenaar, Phil Hansen, die uitlegt hoe zijn eigen, fysieke, beperking hem gebracht heeft tot het maken van de kunstwerken die zo geliefd zijn. https://www.youtube.com/watch?v=YrZTho_o_is

 

Training “Creativiteit into-the-box”

Voor al diegenen die aan de slag willen met “Creativiteit into-the-box” en willen weten hoe je dat aanpakt : op 21 januari geef ik een training “Creativiteit into-the-box” op Strijp-S in Eindhoven. Aanmelden kan via http://www.freshious.nl/meetings/creativiteit-into-the-box

fractal

Reclame into-the-box (1/4)

Duracell adBij advertenties en reclames wordt vaak gebruik gemaakt van elementen uit de omgeving. We zagen hiervan al een mooi voorbeeld bij de post “Beautiful Hats”. Ik zal de komende weken een serie van dit soort van reclame “into-the-box” publiceren. We beginnen alvast met een drietal pareltjes : Dental implant adMcDonalds ad

 

“Bayern is jazz” (Xabi Alonso)

 

MUNICH, GERMANY - SEPTEMBER 17:  Xabi Alonso of FC Bayern Muenchen runs with the ball during the UEFA Champions League Group E match between Bayern Munchen and Manchester City at the Allianz Arena on September 17, 2014 in Munich, Germany.  (Photo by Alexander Hassenstein/Bongarts/Getty Images)

Voetbal is een spel op een afgebakend speelveld, met heel strikte regels en straffen voor wie die regels overtreedt. Desondanks (of eigenlijk : net daardoor) houden heel erg veel mensen van die sport. Om ze te spelen of om er naar te kijken. Weinig sporten wekken zoveel emotie op, zowel op als naast het veld. De strikte regels dwingen voetballers om al hun creativiteit, en uiteraard ook hun technische vaardigheden, in te zetten om het uiteindelijke doel te bereiken : tenminste 1 goal meer maken dan de tegenstander. En voetballers die dit voor elkaar krijgen, worden geprezen en bewonderd. Ik noem geen namen.

Zlatan-Ibrahimovic-1438394

Voetbal laat mooi zien dat “Creativiteit into-the-box” een kwestie is van balanceren. Balanceren tussen structuur en vrijheid, tussen efficiëntie en flexibiliteit. Het gaat om de balans. Doorslaan naar de ene of de andere kant leidt nergens toe. Aan de kant van de vrijheid en de flexibiliteit zien we voetbal zoals het door de F-jes wordt gespeeld : ieder voor zich en allemaal op een kluitje. Aan de andere kant zien we het voetbal van de structuren en de systemen : degelijk, iedereen kent zijn rol, maar het leidt vaak tot oersaai “balletje-breed” voetbal waar ik in ieder geval nauwelijks wakker bij kan blijven. Ik noem uiteraard nog steeds geen namen.

lionel-messi-dribbling_969

Maar echt succesvolle voetbalploegen balanceren tussen die twee uitersten. Ze laten bij uitstek zien wat er zoal nodig is om binnen de box (in casu : op het voetbalveld) creatief te zijn. Wat helpt zijn een gemeenschappelijk doel (letterlijk in dit geval), voldoende technische vaardigheden, vertrouwen in elkaar, duidelijke afspraken over ieders rol, maar de creativiteit en flexibiliteit om daar van af te wijken indien de situatie daar om vraagt. Want je kunt nog zoveel weten van voetbal en van de tegenstander, elke situatie die zich aandient op het veld is nieuw en vraagt om improvisatievermogen bij de voetballers op het veld. En dat is ook waarom voetballers trainen. Ze trainen uiteraard hun conditie en technische vaardigheden, maar ze trainen vooral hun improvisatievermogen : hun vaardigheid om in te spelen om onverwachte gebeurtenissen en om op dat moment de beste oplossing te bedenken en die meteen uit te voeren. Een beetje zoals jazz-musici dat doen. Xabi Alonso zei het onlangs dan ook : voetbal is zoals jazz. OK, hij zijn “Bayern” en niet “voetbal”.

______________________________________________________________________

Overigens stond er onlangs een interessante bijdrage van KXevin op de Barcelona Football Blog waarin hij de spelers van het Barcelona uit 2012 vergelijkt met beroemde jazz-musici : “Barcelona players as jazz musicians, aka “Give the drummer some!””. Interessant om te lezen en een mooie illustratie van wat ik hierboven betoog. Ik deel die blog dan ook graag met jullie : http://www.barcelonafootballblog.com/14789/players-jazz-musicians/

De regels van het improviseren…

Ik wil nog even terugkomen op het vorige bericht uit dit blog. En met name op de rol van “improvisatie” als illustratie van “Creativiteit into-the-box. “Improviseren” heeft in het dagelijks gebruik iets van “we weten het niet meer, dus we doen maar wat”. Mensen die heel vaak improviseren, die improviseren inzetten als middel om resultaat te halen : jazz-musici, acteurs, sommige dansers, voetballers (ik noem er maar een paar) werken echter vaak binnen strikte kaders of creëren die strikte kaders zelf. Denk maar aan uitzendingen van de Lama’s waar eerst aan het publiek wordt gevraagd om een locatie, een emotie, een persoonlijkheidskenmerk… die dan worden gebruikt om een geslaagde, en vaak hilarische improvisatie te bouwen.

Het gaat echter nog verder. Een tijdje geleden nam ik deel aan een training waarin aan mensen zoals ik, die zelf vaak trainingen geven of workshops faciliteren, werd geleerd op welke manier wij elementen en werkvormen uit het improvisatietheater zouden kunnen inzetten. Het was één van de meest nuttige en verrassende trainingen die ik ooit heb meegemaakt (@Raymond van Driel : ik ben nog steeds blij dat ik heb deelgenomen)! Alleen, ik werd bij aankomst danig verrast door het feit dat op alle muren van het lokaal waar de training plaatsvond een lijstje met “improvisatieregels” hing. Ik vroeg me af of “regels” en “improviseren” niet twee uitersten zijn, die elkaar uitsluiten. Maar dat veranderde meteen toen ik de regels las :

Improvisatie regels

Acteurs hebben geleerd dat als ze deze regels volgen er mooie en boeiende scenes en verhalen ontstaan. Als ze dit niet doen, dan gebeurt er weinig tot niets. En wat mij betreft zijn het niet alleen mooie regels om in acht te nemen als je acteert, maar werken ze ook in het gewone leven of op het werk.

Zoals ik al zei : bijzonder inspirerende training. Je hebt geen idee wat er allemaal kan gebeuren als je 2 dagen lang een tiental mensen bij elkaar zet die alleen maar “Ja, en…” denken en doen. Moet je ook eens proberen!

 

Cradle2Cradle

Vorige week zag ik een uitzending van Tegenlicht getiteld “Nederland kantelt” (http://tegenlicht.vpro.nl/afleveringen/2014-2015/nederland-kantelt.html). Het ging over vernieuwers die op een nieuwe frisse manier aankijken tegen hoe wij in Nederland (en op vele andere plekken in dit deel van de wereld) een aantal zaken georganiseerd hebben. Maar het ging vooral om dwarse doeners , mensen die vanuit die nieuwe manier van kijken aan de slag zijn gegaan : een groene frietboer, een schoonmaakbedrijf waar de schoonmakers zelf eigenaar zijn, en ook een vernieuwende projectontwikkelaar. Op dat moment in de uitzending aangekomen haakte ik bijna af. “Projectontwikkeling” associeer ik op dit moment met megalomane initiatieven, mensen met teveel geld en leegstand. Maar ik bleef wel kijken omdat ik wel benieuwd was wat dit onderwerp in deze uitzending deed.

Park 2020

In de uitzending vertelt Coert Zachariasse over de ontwikkeling van bedrijventerrein Park 20/20 in Hoofddorp. Park 20/20 is volledig ontwikkeld volgens de Cradle2Cradle filosofie. Cradle2Cradle gaat er van uit dat afval niet bestaat, dat de restanten van elk proces (een fabriek, een productieproces, maar dus ook een bedrijventerrein) kunnen dienen als grondstof voor een volgend proces. Net zoals de natuur dat doet. Dat betekende in het geval van Park 20/20 dat alle materialen die gebruikt zijn bij de aanleg, na verloop van tijd (wanneer bijvoorbeeld meubilair vervangen wordt of wanneer een gebouw of voorziening afgebroken wordt) hergebruikt gaan worden. In de praktijk moest Zachariasse met alle toeleveranciers de afspraak maken dat ze bereid waren om in die gevallen de gebruikte materialen weer terug te kopen (!) en te verwerken tot nieuwe producten. Dit stelde uiteraard hoge eisen aan de toeleveranciers, maar het bleek dat velen van hen zich zodanig bewust waren van de huidige en toekomstige schaarste aan grondstoffen dat ze bereid waren om deze zienswijze en aanpak te omarmen. En uiteindelijk leverde deze manier van werken voor alle partijen ook winst op. Er is immers geen inherente tegenspraak tussen winstgevend zijn en milieuvriendelijk zijn. Op een goede manier omgaan met schaarse goederen (in dit geval grondstoffen) is milieuvriendelijk en per saldo (maar soms pas op termijn) ook goedkoper.

C2C

Cradle2Cradle is echt “into-the-box creativiteit” in de praktijk : (her)gebruik dat wat er al is.

 

Bird in hand

Hoe maak je creatief gebruik van “dat wat er al is”? Ik heb al eerder laten zien dat “Creativiteit into-the-box” een sprekende manier is om aandacht te vragen voor de boodschap van je organisatie of bedrijf (zie o.m. “Beautiful Hats” in deze blog).  Het kan dan ook niet verbazen dat vele marketeers daar vaak gebruik van maken. Hier een subliem voorbeeld van de Milwuakee River Keeper Organization die aandacht willen vragen voor het belang van zuiver rivierwater.

A Clean River